Σε ποιο ελληνικό νησί μπορούμε να θαυμάσουμε πολύ απλά την αυθεντική εικόνα «Η Κοίμηση της Θεοτόκου» του πασίγνωστου ζωγράφου της αναγέννησης Δομήνικου Θεοτοκόπουλου;
Ένας ακόμη “μικρός θησαυρός” από αυτούς που κρύβει η πατρίδα μας σε κάθε γωνιά της. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι στην Σύρο, στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Ερμούπολη, βρίσκεται η ομώνυμη αυθεντική εικόνα, αγιογραφημένη το 1562 με 1565 περίπου από τον διάσημο έλληνα ζωγράφο με το προσωνύμιο “El Greco”. Ο Θεοτοκόπουλος είχε λάβει εκπαίδευση και ως αγιογράφος, όπως πιστοποιείται από ένα δημόσιο έγγραφο του 1563.
Ο ίδιος φιλοτέχνησε το έργο, όσο ζούσε στην Κρήτη. Έίναι άγνωστο πώς, αλλά η εικόνα βρισκόταν αρχικά στα Ψαρά. Μετά την καταστροφή του νησιού από τους Οθωμανούς το 1824, πολλοί Ψαριανοί κατέφυγαν στην Σύρο, μεταφέροντας εκεί διάφορα κειμήλια, μεταξύ των οποίων και την εικόνα χωρίς μάλλον να γνωρίζουν την αξία της, την οποία τοποθέτησαν σε ναό που έκτισαν οι ίδιοι την περίοδο 1826-1829.
Κανείς δεν γνώριζε την τεράστια πολιτισμική σημασία του έργου μέχρι το 1983, οπότε και φτάνει στο νησί της Σύρου ο αρχαιολόγος Γεώργιος Μαστορόπουλος. Παρατηρεί την εικόνα και αναγνωρίζει στην βάση του κεντρικού κηροπήγιου που απεικονίζεται μπροστά από το νεκροκρέβατο της Παναγίας, την υπογραφή “Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ο Δείξας”. Η έκπληξη και η συγκίνηση τόσο για τον ίδιο, όσο και για τους ιερείς του ναού είναι μεγάλη! Η εικόνα μεταφέρεται άμεσα στην Αθήνα για καθαρισμό και συντήρηση και επιστρέφει στον ναό, όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα εντοιχισμένη σε μάρμαρο.
Με αφορμή τα 400 χρόνια από τον θάνατο του “El Greco”, το 2014 η εικόνα ταξίδεψε στο Τολέδο της Ισπανίας για την μεγάλη έκθεση “O Έλληνας του Τολέδο”.
Ο πίνακας παρουσιάζει πολλά βυζαντινά στοιχεία, αλλά έχει και δυτικές επιρροές. Πρόκειται για αυγοτέμπερα σε ξύλο με διαστάσεις 61.4 x 45 εκ. Μια από τις ιδιαιτερότητες της εικόνας, που περιλαμβάνει την Κοίμηση στο κάτω μέρος και την Μετάσταση της Παναγίας στους Ουρανούς στο πάνω μέρος, είναι η στάση του σώματος του Χριστού, που αντί να εμφανίζεται όρθιος μετωπικά όπως συνηθίζεται, εδώ σκύβει πάνω από την μητέρα του και παραλαμβάνει την ψυχή της.
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε στον Χάνδακα (Ηράκλειο) της Κρήτης το 1541. Πέθανε στο Τολέδο της Ισπανίας το 1614.
